De échte verandering die in mobiliteit plaats zal vinden is een gedragsverandering; een ander gebruik ervan en het omarmen van multimodaliteit, geholpen door slimme apps. De uitdaging is om mensen te stimuleren en te motiveren om hun (reis)gedrag te veranderen. Hierin speelt de overheid volgens de meeste experts die we hebben geïnterviewd in het onderzoeksrapport een cruciale rol: zij moeten dit door middel van sturing stimuleren. Niet als uitvoerende partij, maar om de kaders te stellen met programma’s of regels. Of via een overkoepelende transportautoriteit, waar Suzanne Hiemstra – van Mastrigt van de TU Delft voor pleit. Joost van der Made (NS) wil graag een deltaplan waarin de overheid aangeeft welke problemen voorrang krijgen. Tarik Fawzi (Hely) ziet graag een klein percentage van de OV-uitgaven voor een boost aan deelvervoeroplossingen.

Nieuwe vervoersmiddelen

Over het toekomstige mobiliteitslandschap zijn de meningen verdeeld, het gaat van “het blijft bij het oude” tot “nieuwe mobiliteitsvormen in de mix”. Sommige experts noemen nieuwe aandrijfvormen en nieuwe typen vervoermiddelen als de Hyperloop en vervoer over water en door de lucht, zoals Suzanne Hiemstra-van Mastrigt voorspelt. Maar wél inclusief de auto, zoals Ronald de Jong (ANWB) benadrukt. Volgens Stephanie Hughes en Hans Stevens van de Verkeersonderneming heeft mobiliteit een belangrijke maatschappelijke rol en is het gekoppeld aan onze gezondheid. Zij noemen dit
“mobiliteitsgeluk” en vinden dat dit het doel moet zijn.

De deconstructie van infrastructuur in mixbare modaliteiten lijkt zich verder te ontwikkelen. Ook hier is gedragssturing weer de kern. We moeten slimme keuzes en de duurzame opties stimuleren, zoals onder andere Wouter de Bruijne (ParkBee) benoemt. Martijn Lammers van Lightyear beschrijft hoe duurzame vervoersmiddelen platforms worden in de MaaS-mix. De regisseursfunctie van alle diensten is nog wel een issue. De sector is nog erg gefragmenteerd, de samenwerking tussen overheid, bedrijven en consument kan flink verbeteren, geeft Eric Mink (Ministerie van Infrastructuur & Waterstaat) aan. De overheid kan hier de stimulerende rol nemen. Kijk bijvoorbeeld naar de Merwede-wijk met autoarme straten die Niek Verlaan (Gemeente Utrecht) noemt.

Maar hoeveel zal er daadwerkelijk veranderen in 30 jaar? Als we 30 jaar terug gaan in de tijd, verplaatsten we ons al met de trein en het vliegtuig, hadden we al files en zelfs al een hogesnelheidslijn. En toch is er ook veel veranderd, kijk maar naar initiatieven als Greenwheels, SHARE NOW en deelsteps. Bovendien hadden we in 1990 nog geen internet voor consumenten, laat staan een smartphone. De introductie daarvan en vooral de locatiebepaling en data onderweg zijn bepalend geweest voor de manier waarop we nu naar onze mobiliteit kijken. Voor de toekomst zal ‘Artificial Intelligence’ bepalend zijn.

Versnelling

Reizen we in 2050 nog steeds met dezelfde intensiteit? Evolueert ons thuiswerken in virtuele kantoren en wordt ontmoeten een luxe? Corona laat zien dat grote veranderingen mogelijk zijn. Of deze structureel zullen blijken is moeilijk te voorspellen. De corona-ontwikkelingen lijken een versnelling, een testcase voor de toekomst. Waarin klimaatverandering en de herstructurering van de economie die nu vooral gericht is op instant mobiliteit, de layout van het land gaat bepalen, zoals Toon Zijlstra (KiM) aangeeft. Ook volgens Joost van der Made is duurzaamheid veel bepalender voor de mobiliteitsbehoefte dan multimodaliteit. We gaan onze gedragskeuzes anders maken en het mobiliteitssysteem moet daarmee andere mixes mogelijk maken.

Drie toekomstdimensies

Is er één toekomst waar we naar moeten streven? Externe factoren kunnen heel bepalend zijn voor hoe snel veranderingen gaan. Tegelijkertijd is mobiliteit vervlochten met alles wat we doen en daarmee niet zozeer een externe factor als wel een graadmeter en een bepalende factor in onze toekomst. Als ik de visies van de experts beschouw, zie ik drie dimensies:

1. Overheid
   In de verhouding tussen overheid en de aanbieders van diensten is de stimulerende rol belangrijk. De overheid heeft zich te veel teruggetrokken en te veel vertrouwd op het zelforganiserend vermogen van de aanbieders. Die balans moet opnieuw worden bepaald.
2. Intelligente systemen
   De snelheid waarin veranderingen doorgevoerd worden verschilt (sterk) tussen infrastructuur en diensten. Daarom zal met het toevoegen van intelligente systemen en slimme assistenten ook de verhouding tussen de reiziger en het mobilteitssysteem moeten worden meegenomen. Bepaalt de reiziger of het systeem?
3. Maatschappelijke rol
   De maatschappelijke rol van mobiliteit zal alleen maar groter worden. De verschuiving van efficiëntie naar duurzaamheid en het behalen van sociale doelen maakt de huidige plannen niet achterhaald. De manier waarop ze worden ingericht moet
   echter wel worden bezien. We moeten het vervoerssysteem optimaliseren voor end-to-end reizen waarvan het doel van de reis ook een belangrijk onderdeel is.

“Mobiliteitsgeluk” betekent dan dat mobiliteit een vanzelfsprekend ingrediënt van ons dagelijkse leven is, een bepalende vormgever van de maatschappij waarin wij leven en werken. De echte veranderingen vinden echter plaats in de ‘software’ van ons (samen)leven. De diensten in plaats van de infrastructuur. De impact van intelligente assistenten wordt onvermijdelijk in de steeds complexere wereld. Maar wel met de juiste (sociale) intenties. Zoals ook weer duidelijk wordt uit deze interviews is mobiliteit hierin tekenend voor de sociale economische ontwikkelingen.

Met onze mobiliteitssytemen en de te verwachte ontwikkelingen in flexibilisering de komende jaren wordt mobiliteit niet meer een infrastructureel vraagstuk, maar een gedragsvraagstuk. Het begrijpen van het gedrag en de manier waarop we daarop anticiperen, en soms zelfs sturen, zal onze mobiliteit in 2050 vormgeven.

Download het rapport

Mobiliteit is een veelomvattend onderwerp, niet eenvoudig te overzien of te voorspellen. Om te begrijpen hoe mobiliteit zich zal ontwikkelen richting 2050 besloot INFO om elf experts van marktpartijen, de overheid en academici te vragen naar hun visie op toekomstige mobiliteit. Deelnemers aan dit rapport zijn het KiM, ANWB, Hely, 9292, Ministerie van IenW, Parkbee, Gemeente Utrecht, De Verkeersonderneming, TU Delft, Lightyear en NS.

Download het rapport 

Op 25 juni 2020 lanceerden we dit rapport live met gasten van ANWB, Hely, NS en Ministerie IenW. Kijk de opname van de livecast hier terug.