“If you plan for cars and traffic, you get cars and traffic. If you plan for people and places, you get people and places” – William H. White, The social life of small urban spaces (1980)

Dutch Design Week 2019

“If not now, when?” was dit jaar het centrale thema op Dutch Design Week (DDW) 2019.  Meer dan 350 duizend bezoekers kwamen gedurende negen dagen naar Eindhoven om kennis te maken met de innovaties van morgen. Tijdens DDW gingen ontwerpers, ondernemers en bezoekers met elkaar de dialoog aan. Dit bewijst dat Dutch design niet per definitie verwijst naar een nationaliteit, maar naar een mentaliteit. De bereidheid om elkaar te betrekken in het ontwerp en het creatieproces.

Embassy of Mobility

De Embassy of Mobility bevond zich dit jaar in een grote koepel midden op Strijp-S. De hele week verzamelde onder meer ontwerpers, gemeenten, NS, Rijkswaterstaat, Six Fingers en diverse mobiliteitsaanbieders zich hier om te praten over de toekomst van mobiliteit. Het doel was niet het verkrijgen van antwoorden, maar het ontdekken van de mobiliteitsvraagstukken voor de toekomst.

Leefbaarheid vs Efficiëntie

Tijdens de Dutch Design Week stond elke dag een ander thema centraal in de Embassy of Mobility. Op vrijdag 25 oktober stond het dilemma Leefbaarheid vs. Efficiëntie op het programma:

“Onze maatschappij is ingesteld om zo efficiënt mogelijk van A naar B komen. We willen snel op onze bestemming komen. Wat als we onze mobiliteit zouden ontwerpen vanuit een leefbaarheid perspectief?”

De Embassy organiseerde vrijdag een debat waarbij ik (mede vanuit mijn rol als visiting professor aan TU Delft) samen met Boyd Cohen (Iomob), Alwin Beermink (Park Strijpbeheer) en Niek Verlaan (Gemeente Utrecht) werd uitgenodigd om te discussiëren over de “mindshift van denken vanuit efficiëntie naar denken vanuit leefbaarheid”.

Auto is geen milieu- maar ruimteprobleem

Wanneer moderator Rick Pijpers (Six Fingers) het publiek vraagt hoe zij vandaag naar Eindhoven zijn gereisd, antwoordt een ruime meerderheid “met de trein”, een enkeling kwam met de auto. Dat er een verschuiving plaatsvindt van bezit naar gebruik is niet nieuw. Deelvervoer is niet alleen goed voor het milieu, maar een onmisbare schakel voor de leefbaarheid van een stad.

Alwin Beermink (Park Strijpbeheer) vertelt dat parkeren in zijn gebied al sinds jaar en dag een uitdaging is. Auto’s zijn volgens hem geen milieuprobleem, maar vooral een ruimteprobleem. Omdat het merendeel van onze auto’s stil staat, koos hij ervoor te investeren in deeloplossingen via een eigen mobiliteitsprogramma. Het geld dat wordt bespaard door niet in dure parkeerplekken te investeren, wordt gestoken in leefbaarheid. Onder de naam Mobility-S zijn alle vervoersvormen, zoals openbaar vervoer, (elektrische) deelauto’s en -fietsen en parkeerplekken ondergebracht.
Je ziet overigens dat in veel steden zelfs de footprint van de fiets een probleem begint te worden. Utrecht is daar een goed voorbeeld van. In het onderzoeksproject van de BNA naar de stad van de toekomst was dit dan ook een van de uitgangspunten.

Ontwerp voor mensen

Niek Verlaan (Gemeente Utrecht) laat in het debat zien dat de straat niet alleen een mobiliteitsfunctie heeft, maar ook een belangrijke sociale functie: het is een ontmoetingsplek. Verlaan is geïnspireerd door de inrichting van Lissabon. Daar zijn de bewoners zijn gevraagd naar hun meest geliefde ontmoetingsplekken. De antwoorden dienden vervolgens als startpunt voor de (her)inrichting van de stad. Het is duidelijk dat leefbaarheid voor Gemeente Utrecht op de eerste plaats staat, pas daarna komt efficiëntie.

Niek Verlaan (l) en Alwin Beermink (r)

Hoe houden we de stad van de toekomst leefbaar?

In het debat werd dus al snel duidelijk dat er op dit moment veel aandacht gaat naar leefbaarheid van onze steden. Maar hoe houden we dat ook in de toekomst zo? In het onderzoekprogramma dat we bij de TU Delft doen naar ‘Partnerships in Cities of Things’ (PACT), kijken we hoe wij samen gaan leven met ‘Things’. Wat zijn de gevolgen als we in een frictieloze maatschappij gaan leven voor de leefbaarheid van de stad?

Als schets geef ik een aantal toekomstscenario’s om het publiek aan het denken zetten. Stel je bijvoorbeeld eens voor dat de planning van onze reis in een “OV-pod” in de toekomst wordt geoptimaliseerd op basis van het reisdoel van alle aanwezigen. Je weet niet meer van tevoren hoe lang je over je reis doet, tenzij je betaalt voor die extra service. Een logische doorontwikkeling van huidige systemen zoals de Intercity Direct die werken met toeslagen. Maar wat zou jij ervan vinden als je als student later wordt afgezet, omdat de CEO die naast je zit meer prioriteit krijgt?

Illustration from paper M.L. Lupetti, Nazli Cila, Iskander Smit
Near Future Cities of Things: Addressing Dilemmas through Design Fiction

Een ander voorbeeld uit het Future Scenarios-paper is de Pizza Delivery bot die aan een klant vraagt of het wel goed gaat, omdat zij maar één pizza heeft besteld. “Heb je soms liefdesverdriet?”. Een vreemd en onwenselijk toekomstscenario voor veel van ons.

Human-centered design is nog maar het startpunt

We leven in een maatschappij waarin we steeds vaker worden geregeerd. De leefbaarheid wordt steeds meer bepaald door de digitale laag, de zogenaamde Code/Space, en door de algoritmes. Nu al hebben werknemers in de gig-economy (maaltijdbezorgers, Uber-chaffeurs) een algoritme als manager. Dus hoe blijven we zelf onze keuzes maken? Dat is een dilemma waar we veel mee te maken gaan krijgen. Eén ding is zeker; IoT of technologie, het draait om leefbaarheid niet alleen om human-centered design, dat is het startpunt. De zelfbeschikking van ons leven gaat nog een stap verder. Alleen zo kunnen we blijven garanderen dat leefbaarheid voorop staat als het gaat om het ontwerpen van de mobiliteit van de toekomst.

Van links naar rechts: Rick Pijpers, Alwin Beermink, Niek Verlaan, Boyd Cohen en Iskander Smit